Jak korporacje wykorzystują bankructwo (Chapter 11) do unikania odpowiedzialności
Wprowadzenie do restrukturyzacji w amerykańskim prawie upadłościowym
Bankructwo w Stanach Zjednoczonych, a konkretnie rozdział 11 Kodeksu Upadłościowego (ang. Chapter 11), jest potężnym narzędziem prawnym, które pierwotnie zostało stworzone z myślą o umożliwieniu firmom w trudnej sytuacji finansowej restrukturyzacji zadłużenia i kontynuowania działalności. Jednakże, w praktyce, jego mechanizmy bywają wykorzystywane przez duże korporacje w sposób, który pozwala im na unikanie pewnych zobowiązań i odpowiedzialności, często kosztem wierzycieli, pracowników czy środowiska. Zrozumienie tego procesu jest kluczowe dla oceny jego prawdziwego wpływu na gospodarkę i społeczeństwo.
Mechanizmy Chapter 11: Więcej niż tylko ochrona przed wierzycielami
Chapter 11 pozwala firmie na tymczasowe wstrzymanie spłat swoich długów, co daje jej przestrzeń do negocjacji z wierzycielami, sprzedaży aktywów lub opracowania nowego planu biznesowego. W tym czasie firma działa pod nadzorem sądu, co teoretycznie ma zapewnić uczciwość procesu. Jednakże, ochrona przed wierzycielami (ang. automatic stay) jest jednym z najsilniejszych aspektów tego rozdziału. Pozwala ona na zawieszenie wszystkich działań windykacyjnych, w tym procesów sądowych, co może być wykorzystane do zamrożenia sytuacji i zyskania na czasie.
Strategiczne wykorzystanie ochrony przed wierzycielami
Niektóre korporacje mogą celowo doprowadzić się do sytuacji, w której ogłoszenie upadłości staje się strategicznym posunięciem. Pozwala to na przerwanie trwających sporów prawnych, w tym tych dotyczących odszkodowań za wypadki przy pracy, szkody środowiskowe czy naruszenia umów. Zamiast ponosić wysokie koszty sądowe i potencjalnie wysokie odszkodowania, firma może skoncentrować się na reorganizacji, często włączając do swojego planu minimalizację lub całkowite wyłączenie odpowiedzialności za pewne przeszłe zobowiązania.
Przenoszenie ryzyka i tworzenie nowych podmiotów
Częstą praktyką jest tworzenie przez upadające korporacje nowych, zdrowszych jednostek biznesowych, które przejmują najbardziej dochodowe aktywa, podczas gdy stare podmioty pozostają z obciążeniami i długami. W ramach planu restrukturyzacji, te nowe spółki mogą być sprzedawane inwestorom, często po zaniżonych cenach, co pozwala im na odzyskanie rentowności bez konieczności sprostania wszystkim wcześniejszym zobowiązaniom. W ten sposób, odpowiedzialność za długi, świadczenia pracownicze czy szkody środowiskowe może zostać zredukowana lub przeniesiona na nowy podmiot, który nie dziedziczy pełnego ciężaru przeszłości.
„Zombies companies” i ich wpływ na rynek
Tego typu działania prowadzą do powstania tzw. „firm zombie”, które formalnie istnieją, ale są utrzymywane przy życiu dzięki restrukturyzacjom i unikania pełnej odpowiedzialności. Mogą one zakłócać uczciwą konkurencję, ponieważ działają w uprzywilejowanej sytuacji w porównaniu do firm, które muszą realizować swoje zobowiązania w pełnym zakresie. Dodatkowo, może to prowadzić do utraty miejsc pracy i zmniejszenia wartości dla akcjonariuszy w długim okresie.
Negocjacje z wierzycielami i „haircut” dla długów
Chapter 11 umożliwia negocjacje z różnymi grupami wierzycieli. W ramach planu restrukturyzacji, często dochodzi do „ucięcia” części długu (ang. haircut), co oznacza, że wierzyciele otrzymują tylko procent należnej im kwoty. W przypadku dużych korporacji, które mają skomplikowaną strukturę zadłużenia, może to oznaczać, że niezabezpieczeni wierzyciele, tacy jak dostawcy czy pracownicy (w zakresie roszczeń nieobjętych ochroną), mogą stracić znaczną część lub całość swoich należności.
Jak korporacje wykorzystują Chapter 11 do minimalizacji odszkodowań?
W sytuacjach, gdy firma jest odpowiedzialna za masowe szkody, np. zanieczyszczenie środowiska czy szkodliwe produkty, ogłoszenie bankructwa może być sposobem na ograniczenie łącznej kwoty odszkodowań. Poprzez stworzenie funduszu powierniczego (ang. trust) w ramach planu restrukturyzacji, firma może ograniczyć swoją odpowiedzialność do z góry ustalonej kwoty, nawet jeśli rzeczywiste szkody są znacznie większe. Wierzyciele i poszkodowani stają się wtedy wierzycielami funduszu, a nie bezpośrednio firmy, co często oznacza znaczące ograniczenie ich możliwości dochodzenia pełnego zadośćuczynienia.
Kluczowe wnioski dotyczące unikania odpowiedzialności
Chapter 11, choć jest narzędziem restrukturyzacyjnym, może być narzędziem do strategicznego unikania odpowiedzialności, zwłaszcza w rękach dużych korporacji z zasobami prawnymi. Pozwala na przesunięcie ciężaru finansowego i prawnego z firmy na wierzycieli, pracowników, a czasem i na społeczeństwo. Zrozumienie tych mechanizmów jest kluczowe dla tworzenia bardziej sprawiedliwych przepisów i zapewnienia, że firmy ponoszą odpowiedzialność za swoje działania, niezależnie od swojej sytuacji finansowej.