Borelioza: Kompleksowy przewodnik po chorobie przenoszonej przez kleszcze

Borelioza, znana również jako choroba z Lyme, to jedna z najczęściej diagnozowanych chorób bakteryjnych przenoszonych przez kleszcze w naszej szerokości geograficznej. Zrozumienie jej objawów, sposobów leczenia i profilaktyki jest kluczowe dla zachowania zdrowia. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu schorzeniu, aby dostarczyć Ci niezbędnej wiedzy.

Czym jest borelioza i jak się nią zarazić?

Borelioza jest chorobą zakaźną wywoływaną przez krętki z rodzaju Borrelia, najczęściej Borrelia burgdorferi. Rezerwuarem tej bakterii są głównie drobne gryzonie, takie jak myszy i nornice, a także ptaki. Kleszcze, żerując na zakażonych zwierzętach, same stają się nosicielami patogenu. Do zakażenia człowieka dochodzi zazwyczaj podczas ukąszenia przez zainfekowanego kleszcza, który pozostaje przyczepiony do skóry przez dłuższy czas, umożliwiając bakteriom przedostanie się do krwiobiegu. Ryzyko zakażenia wzrasta wraz z czasem przebywania kleszcza na skórze – im dłużej kleszcz jest przyczepiony, tym większe prawdopodobieństwo przeniesienia bakterii.

Objawy boreliozy – od wczesnych do późnych stadiów

Objawy boreliozy mogą być bardzo zróżnicowane i pojawiać się w różnych odstępach czasu od momentu zakażenia. Wczesne objawy zazwyczaj manifestują się w ciągu kilku dni do kilku tygodni po ukąszeniu. Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów boreliozy jest tzw. rumień wędrujący – czerwona plama, która stopniowo powiększa się, często przybierając kształt pierścienia z jaśniejszym centrum. Rumień ten pojawia się zazwyczaj w miejscu ukąszenia, ale może wystąpić również w innych częściach ciała.

Wczesne objawy boreliozy:

• Rumień wędrujący: Najczęściej występujący objaw, który pojawia się w miejscu ukąszenia.
• Objawy grypopodobne: Gorączka, bóle mięśni i stawów, zmęczenie, bóle głowy, powiększenie węzłów chłonnych.
• Objawy neurologiczne: Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie nerwów czaszkowych (np. porażenie nerwu twarzowego).
• Zapalenie stawów: Ból i obrzęk stawów, najczęściej dużych.
• Zapalenie serca (rzadziej): Bóle w klatce piersiowej, palpitacje, zaburzenia rytmu serca.

Jeśli borelioza nie zostanie wcześnie rozpoznana i leczona, może przejść w przewlekłą boreliozę, gdzie objawy stają się bardziej nasilone i mogą dotyczyć różnych układów organizmu, prowadząc do poważnych powikłań.

Diagnoza boreliozy – badania i interpretacja wyników

Diagnoza boreliozy opiera się na połączeniu wywiadu lekarskiego, badania fizykalnego oraz badań laboratoryjnych. Kluczowe jest zwrócenie uwagi na potencjalne ukąszenie przez kleszcza oraz obecność charakterystycznych objawów. Samo badanie fizykalne może nie wystarczyć, dlatego niezbędne są badania krwi.

Badania serologiczne:

• Test ELISA: Jest to podstawowe badanie wykrywające przeciwciała klasy IgM i IgG przeciwko Borrelia. Pozytywny wynik testu ELISA wymaga potwierdzenia.
• Test Western Blot: Jest to badanie potwierdzające, które analizuje obecność specyficznych białek bakteryjnych, na które organizm wytworzył przeciwciała. Jest bardziej czułe i specyficzne niż ELISA.

Ważne jest, aby pamiętać, że przeciwciała mogą pojawić się dopiero po kilku tygodniach od zakażenia, dlatego wczesne badania mogą dawać wyniki fałszywie negatywne. Lekarz zawsze bierze pod uwagę całokształt obrazu klinicznego i historię pacjenta.

Leczenie boreliozy – antybiotykoterapia i inne metody

Podstawową metodą leczenia boreliozy jest antybiotykoterapia. Wybór antybiotyku, jego dawkowanie i czas trwania leczenia zależą od stadium choroby, nasilenia objawów oraz wieku pacjenta. Leczenie powinno być prowadzone pod ścisłym nadzorem lekarza.

Antybiotyki stosowane w leczeniu boreliozy:

• Doksycyklina: Najczęściej stosowany antybiotyk w początkowych stadiach choroby.
• Amoksycylina: Alternatywa dla doksycykliny, szczególnie u dzieci i kobiet w ciąży.
• Ceftriakson: Często stosowany w przypadku zaawansowanych postaci boreliozy, zwłaszcza z objawami neurologicznymi lub stawowymi.

Leczenie antybiotykami trwa zazwyczaj od 14 do 28 dni. W niektórych przypadkach, zwłaszcza przy późno rozpoznanej chorobie, może być konieczne dłuższe leczenie. Po zakończeniu antybiotykoterapii lekarz może zalecić dalsze badania kontrolne.

Profilaktyka boreliozy – jak się chronić przed kleszczami?

Najskuteczniejszym sposobem zapobiegania boreliozie jest unikanie kontaktu z kleszczami. Istnieje kilka prostych zasad, których przestrzeganie może znacząco zmniejszyć ryzyko zakażenia.

Kluczowe zasady profilaktyki:

• Stosowanie repelentów: Używaj środków odstraszających kleszcze, zawierających substancje takie jak DEET lub ikarydyna, zwłaszcza podczas pobytu w lesie czy na łące.
• Odpowiedni ubiór: Zakładaj długie spodnie i koszule z długimi rękawami, zwłaszcza podczas spacerów po terenach zalesionych. Wpuszczaj nogawki spodni do skarpetek i rękawy do rękawiczek.
• Unikanie wysokich traw: Staraj się unikać chodzenia po gęstych zaroślach i wysokich trawach, gdzie kleszcze najczęściej się czają.
• Regularne oglądanie ciała: Po powrocie z terenów narażonych na obecność kleszczy dokładnie obejrzyj całe ciało, ubranie i zwierzęta domowe. Szczególną uwagę zwróć na miejsca takie jak zgięcia łokci, kolan, pachy, pachwiny i skórę głowy.
• Prawidłowe usuwanie kleszcza: Jeśli znajdziesz przyczepionego kleszcza, usuń go jak najszybciej, używając specjalnych przyrządów lub pęsety. Chwytaj kleszcza jak najbliżej skóry i wyciągaj go ruchem obrotowym. Nie wyciskaj kleszcza ani nie smaruj go tłuszczem czy alkoholem. Po usunięciu zdezynfekuj miejsce ukąszenia.

Zapobieganie boreliozie jest najlepszą strategią, ponieważ nawet przy wczesnym wykryciu i skutecznym leczeniu, choroba może pozostawić po sobie trwałe ślady w organizmie.